Müze Binası, Mardin Merkez Şar Mahallesi, 1. Cadde Cumhuriyet Meydanı’nın kuzeyinde bir gurup Süryani evinin arasında bulunmaktadır. 1895 yılında Antakya Patriği Behnam Bani tarafından Süryani Katolik Patrikhanesi olarak yaptırılan bina, restore edilerek 1995 yılında müze olarak hizmete açılmıştır. Uzun süre dini amaçlı hizmet veren yapı, askeri garnizon, çeşitli siyasi parti merkezi, kooperatif binası, sağlık ocağı ve polis karakolu olarak da kullanılmıştır. Binayı Süryani Katolik Vakfı'ndan satın alan Kültür Bakanlığı, Mardin Müzesini Zinciriye Medresesinden alarak bu binaya taşımıştır.

 

Sarımtırak renkli kalker taşından yapılan çift girişli, üç katlı müze, iç ve dıştaki tonoz, kemer ve sütun başlıklarındaki eşsiz taş süslemeleri ve koleksiyonundaki eserleriyle Türkiye’nin önemli müzelerinden biridir. Binada örtü sistemi olarak çapraz tonoz, yuvarlak beşik tonoz, sivri beşik tonoz ve aynalı çapraz tonoz örneklerini ön plana çıkmaktadır.

 

Birinci katta idari bölümler, danışma, konferans salonu, laboratuar, yemekhane; ikinci katta etnografya sergi salonu, kütüphane ve eser depoları; üçüncü katta arkeolojik eserlerin sergilendiği salonlar ve uzman odaları bulunmaktadır.

 

Girnevaz Höyük kazılarında elde edilen tablet, silindir mühür, seramik, figürin ve takılar, Kuzey Mezopotamya ve Güneydoğu Anadolu kültürlerinin Eski Tunç, Asur, Urartu, Grek, Pers, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu, Artuklu ve Osmanlı dönemlerine ait seramik, mühür, kandil, sikke ve cam şişe örnekleri Arkeoloji Salonu’nda sergilenmektedir.

 

Etnografya Salonu’nda sergilenen eserler arasında özellikle Midyat İlçesi’nde köklü bir geçmişi olan gümüş işçiliğinden örnekler, yöresel giysiler, kılıçlar, kahve (mırra) takımları, hamam takımları, tespihler, bakır eşyalar yer almaktadır.

 

 

 

 

 

Ekim 2009 tarihinde ziyarete açılan Sakıp Sabancı Mardin Kent Müzesi ve Dilek Sabancı Sanat Galerisi’nin ziyaretçi sayısı 30.000’e ulaşmıştır.

 

Sakıp Sabancı Mardin Kent Müzesi, Mardin’in kentsel oluşumunu ve yaşam kültürünü sergilemek ve tanıtmayı amaçlamakta; Dilek Sabancı Sanat Galerisi ise geçici sergilerle, Mardin’de modern ve çağdaş sanat platformu oluşturmayı arzulamaktadır.

 

Dilek Sabancı Sanat Galerisi, bir sene boyunca, “Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi Koleksiyonundan Seçmelerle - Doğa, İnsan ve Deniz” adlı sergiye ev sahipliği yapmaktadır. Sergide Sakıp Sabancı Müzesi koleksiyonlarından 47 sanatçının 75 eseri yer almakta; Türk resim tarihinin erken döneminden yakın dönemine kadarki geçmişine, Hikmet Onat'dan İbrahim Safi'ye, Şeref Akdik'ten Abidin Dino'ya, Adnan Çoker'den Selma Gürbüz'e uzanan geniş bir dönemden çeşitli sanatçıların eserleri ile ayna tutulmaktadır.

 

Sakıp Sabancı Mardin Kent Müzesi ve Dilek Sabancı Sanat Galerisi’nin içinde bulunduğu yapı, Diyarbakır Valisi Hacı Hasan Paşa tarafından 1889 yılında, Ermeni asıllı mimar Sarkis Elyas Lole’ye, Süvari Kışlası olarak yaptırılmış, güney kapısından girilen alt katın, kışlanın ahır kısmı olarak kullanılmıştır. Yapı, daha sonra Jandarma Komutanlığı Askerlik Şubesi, Jandarma Karakolu ve 1991-2003 yılları arasında ise Vergi Dairesi olarak işlev görmüştür.

 

Sakıp Sabancı Mardin Kent Müzesi ve Dilek Sabancı Sanat Galerisi’nin oluşumunda pek çok kişi ve kuruluşun emeği vardır. 2000 yılında ÇEKÜL vakfının öncülüğünde, tarihi yapının Mardin Kent Müzesi’ne dönüştürülmesi için çalışmalar başlamış, İstanbul Valisi, Mardin doğumlu Muammer Güler aracılığıyla, Sakıp Sabancı ile temasa geçilmiş ve işbirliği kararı alınmıştır.

 

28 Mart 2006 tarihinde dönemin Mardin Valisi Mehmet Kılıçlar ve Sabancı Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanı Güler Sabancı tarafından “Sakıp Sabancı Mardin Kent Müzesi ve Dilek Sabancı Sanat Galerisi Protokolü” imzalanmış, 26 Haziran 2006 tarihinde, Güler Sabancı ve Dilek Sabancı’nın da hazır bulunduğu bir törenle temel atılmış ve restorasyon çalışmaları resmen başlatılmıştır.

 

İnşaat ve restorasyon işlemlerinin Sabancı Vakfı tarafından üstlenildiği süreçte ve öncesinde, Mardin’de valilik yapmış olan Temel Koçaklar, Mehmet Kılıçlar ve özellikle Aralık 2008’de Mardin Valiliğine atanan Hasan Duruer projenin yakın takipçisi olmuş, Müze ile ilgili çalışmaların sonuca ulaşmasında etkin olarak rol almışlardır. Müzenin ziyarete açılışına dek tüm aşamalarda Mardin Valiliği, İstanbul Valiliği, Mardin Belediyesi, MAREV ve Mardinlilerin önemli katkıları olmuştur.