Bursa ilinin şehir ve köylerinde şu oyunlarla karşılaşabiliriz: Güvende, Sekme, Çiftetelli, Köroğlu, Artvin Horonları, Rumeli Horaları. Güvende ile Sekme, Bursa için pek eski görünüyorlar. Orada doğup görenek kaldıkları düşünülebilir. Köroğlu, Orta Anadolu'dan gelmiş görünüyor. Batum ve Artvin'den göçerek Bursa'nın üç dört köyünde yerleştirilmiş bulunan bir kısım Batumlu ve Artvinli eski yurttaşlar buralarda da hâlâ Artvin Horonları oynuyorlar.

Güvende ve Sekme oyunları bağlama, cura, saz, kemane (köylünün yaptığı bir nevi keman), yahut da davul zurna ile yürütülürler. Türküleri de vardır. İki kişi tarafından oynanırlar.

Sekme'nin tartımı 9/8'lik aksaktır. Kendine mahsustur. Muhtelif havaları vardır.

Güvende oyununda "Oğlan adın İsmail" sözleriyle başlayan 4/4'lük ölçülü havadan başkasının kullanıldığına on beş yıl öncelerine kadar şahit olunmamıştı.

Güvende oyun havasına Bursa'da aranağmeyle başlanırken iki oyuncu vakur bir tavırla meydana çıkarlar. Bir iki dolaştıktan sonra türkünün ilk mısralarında kolları yukarı kaldırıp oyuna koyulurlar. Kendine has tavır ve figürleriyle oyun, türkünün şen musikisine uyarak çevik hareketlerle devam eder. Coşkunluk arttıkça seyircilerin taktir ve teşvik nidaları bir kat daha yükselip onları maharet göstermekte şevke getirir.


Oğlan adın İsmail (Aman aman beyim aman)
İsmine oldum mail (Aman aman beyim aman)
Bir şeftali versene (Aman aman beyim aman)
Hem sevaptır hem hayır (Aman aman beyim aman)

Bir o yandan, bir bu yandan
Öldüm yâre yalvarmaktan
Kemer kaymış ortasından
Ne halt etsin sırmalı yorgan

Oğlan adın hem Bekir (Aman aman beyim aman)
Çevreyi doldur getir (Aman aman beyim aman)
İstanbul'a gidersen (Aman aman beyim aman)
Çekirdeksiz nar getir (Aman aman beyim aman)

Nakarat

Öyledir y'r, öyledir (Aman aman beyim aman)
Aşkından beni söyletir (Aman aman beyim aman)
Almış y'ri dizine (Aman aman beyim aman)
Bülbül gibi söyletir (Aman aman beyim aman)

Nakarat

Nazından yar nazından (Aman aman beyim aman)
Sürmesi gitmez gözünden (Aman aman beyim aman)
Bursa dilber kızından (Aman aman beyim aman)
Edasına (n'zına) yandığım (Aman aman beyim aman)

Nakarat

Dördüncü aksak zamanda hafif ve zarif adımlarla yapılan sekme hareketleri oyunun bariz vasfını vücuda getirir. Adı bu yürüyüşten kalmadır. Evvelce kına, düğün, halvet eğlentilerinde Sekme oyunu kadınlar arasında pek itibarda idi. Fakat son zamanlarda gitgide ihmale uğrayıp artık unutulmuş gibidir. Aynı eğlencelerde şimdi çiftetelli oynanıyor. Daha gençleri ud, keman, tef ve darbukanın birlikte çaldığı dans havalarıyla dans etmektedirler(!).

Bir zamanlar yaşlı ve genç nice Bursalının oynamaktan zevk duydukları Güvende'nin adını bile duymamış yaşlılara bugün aynı şehirde tesadüf edilebiliyor.

Bursa'nın Zeybek havaları takriben 35 yıl evvellere kadar epey hususiyete haizdi. Köylerinde hâlâ da oynandığı olur. Düğün ve bayramlarda hatırası yaşatılır. Canlandırılması şimdi de mümkündür.

Ekseriyetle delikanlılarca yürütülen Bursa Zeybeği saz olarak "ikitelli, cura" gibi çalgıların eşliğiyle oynanırdı. Oyuna girecek delikanlı vekâr (ağırbaşlı, heybetli olma) ve heybetle kalkar, kollarını kabartır (ki bu hal bel silahlığının külfetli genişliği neticesi olan bir yürüyüş alışkanlığı idi), biraz yürür ve sonra omuzlarından itibaren kolları yukarı kalkar. Ayaklar ezginin ölçü ve tartımına göre basar. Aksağa göre hareket eder. Bazen de yine havanın ölçüsüne göre diz kapağı yere değdirilir ve sonra davranıp doğrulur. İzmir ve Aydın taraflarında daha da yaygın olan bu oyun, hareketler bakımından aşağı yukarı oralardakinin aynıdır. Fakat, oyun havası itibariyle Bursa'nın Zeybek ezgileri ayrıdır. İyi oyuncular aksak tartıma mükemmelen ayak uydurur ve oyuna çekici bir renk kazandırırlar. Bazı Bursalılar Zeybeği elde bıçak olduğu halde oynarlarsa da, bu o kadar yaygın ve makbul değildir.

Yenice civarından Kınık köyü ahalisi ve dolay dağlıları Zeybeği silahla oynarlar ki dikkate değer bir mana edinir. Orta yere getirilen büyük bir ağaç gövdesine ateş verilerek tutuşturulur. Oynayanlar işte bu koca alevin çevresinde elde silah dönerek oynar ve ateşe doğru hep birden silahlarını boşaltırlar.

Kadınlar da Zeybek oynar. Fakat, onlar kollarını erkekler gibi kaldırmazlar. Esasen burma bıyıklı erkeğin gösterişini gerektiren bu oyunu kadınların yürütmesi o kadar sevimli de düşmüyor. Bununla beraber kadınların kendi ayrı oyunları vardır. Tef, dümbelek ve zillimaşadan bileşik olan kadın çalgısı 'henge koyulup türkü başlayınca, oynayacak kadın ayağa kalkarak kolları dirseklere kadar vücuda yanaşık veya yakın olduğu yerde dirsekten aşağılarını kaldırır. Baş, şahadet ve bazen orta parmaklar birbirine yanaşık, öbür parmaklar nispeten serbest ve biraz yumuk olarak eller göğüs hizalarında veya omuzlara kadar yükselmiş halde oynarlar. Bu esnada ayaklar da eller gibi havasına uyularak yürütülür ve vücut o anda hafifçe titretilir. Göbek atmak daha ziyade köçeklerde vardır.

Erkekler oyun veya şarkıda "ikitelli ve cura" gibi uzun saplı ve perdeli sazlar çalıyorlar. Kadın çalgı takımının tef, zillimaşa ve dümbelekten ibaret olduğunu söylemiştik. Hatta tek dümbelek (dönbelek) bile çok defa türkü eşliğiyle eğlentiye yeter. Bazı kadınlar dümbelek çalarken söylenen şarkı veya türkünün asıl usullerini - alışkanlık dolayısıyla - hafif vuruşlarla ve velveleli bir surette tıngırdatarak, çoğu zaman şarkı veya türkünün usulü her ne olursa olsun "düyek" usulü basit veya velveleli olarak vurulmakta devam eder. O esnada birkaç kadın asıl usule göre bir ağızdan terennüm ederler.

Fincanı taştan oyarlar
İçine bade koyarlar

 

Arpa Da Ektim Olacak

Arpa Da Ektim Olacak (Aman Onyedili Fadimem)

Dertlerin Beni Alacak

İkimizin Sevgisi (Aman Onyedili Fadimem)

Mahşere Mi Kalacak

 

Sevsem Uyanmaz

Gecelerin Uzununa Da

Canlar Dayanmaz

Arpa Da Ektim Gül Bitti (Aman Onyedili Fadimem)

Dalında Bülbül Öttü

Fadimem Senin Yoluna (Aman Onyedili Fadimem)

Binbeşyüz Altın Gitti

Sevsem Uyanmaz

Gecelerin Uzununa Da

Canlar Dayanmaz

Bursa/Hereke Köyü Türküleri

Bahçede erik dalı

Bahçede erik dalı (amanın)

Dibinde gördüm yarı

Sen otur ben söyleyem (amanın)

Başıma gelen halı

Gıyıdan gıyıdan gel

Ortası çamur gıyıdan gel

Gaz goydum yansın diye (amanın)

Al geydim alsın diye

(Mor geydim alsın diye)

Kimselere varmadım (amanın)

Askerden gelsin diye

Gıyıdan gıyıdan gel

Ortası çamur gıyıdan gel

Bursa/Keles Türküleri

 

Derede davul sesi var

 (Uy) derede davul sesi var

Bugün gelinin yası var (a gelin)

Bir oğlandan gayrı nesi var

Alırlar seni elimden

Sararlar ince belinden (a gelin)

 

(Uy) gölgelerde gabaçlar

Asbap yuğdumuz akdaşlar

Sarılıp yattığımız gardaşlar

 

Alırlar seni elimden

Sararlar ince belinden (a gelin)

Bursa/Orhaneli Türküleri

Bindim atın birine

Bindim atin birine

Geçtim urumeline

Urumeli gızları

Çakır ela gözleri

 

Kavak senden uzun yok

Dallarında üzüm yok

Eller ne derse desin

Başkasında gözüm yok

Bursa Türküleri

 

Bir Su İçtim Testiden

Bir Su İçtim Testiden

Bir Su İçtim Testiden (Erurem) Kayseri de söylenen farklı bir versiyonu vardır.

Bir su içtim testiden
(yavrum) Sensin beni mest eden (hey)
(aman) Sensin beni mest eden (hey)
Cennet mekanı olsun
(yavrum) Seni bana dost eden (hey)
(aman) Seni bana dost eden (hey)

(hey) Bursalı mısın kadifeli gelin çaydan mı geçtin
Yanakların al al olmuş konyak mı içtin
İçtiğimiz konyak mezemiz kaymak
Sen kimin yarisin yavrum her yanın oynak
Arabaya sen bin faytona ben
Anasını sen al kızını da ben ah kızını da ben

Bir su içtim pınardan
(yavrum) Doyamadım tadından (hey)
(yavrum) Doyamadım tadından (Hey)
Bana yardan vazgeç derler
(aman) Nasıl geçem o yardan (hey)
(yavrum) Nasıl geçem o yardan (hey)

(hey) Bursalı mısın kadifeli gelin çaydan mı geçtin
Yanakların al al olmuş konyak mı içtin
İçtiğimiz konyak mezemiz kaymak
Sen kimin yarisin yavrum her yanın oynak
Arabaya sen bin faytona ben
Anasını sen al kızını da ben ah kızını da ben

Bursa Türküleri

Cici Pabucum Cici

Cici Pabucum Cici

Gezdiğim Çimen İçi

Benim de Sevdiceğim

Kavrulmuş Badem İçi

 

Ya Lelli Ya Lelli Ya Lelli Ya Lelli

Aman Amman Civanım Ben Yandım

 

Gidin Bulutlar Gidin

Yarime Selam Edin

Yarim Tatlı Uykuda

Uykusun Haram Edin

 

Ya Lelli Ya Lelli Ya Lelli Ya Lelli

Aman Amman Civanım Ben Yandım

 

Kaleden İndim Aşağı

Topladım Arpa Başağı

Yar Mevlanı Seversen

İn Merdivenden Aşağı

 

Ya Lelli Ya Lelli Ya Lelli Ya Lelli

Aman Amman Civanım Ben Yandım

Bursa Türküleri

 

Menevşesi Tutam Tutam-2

Menevşesi Tutam Tutam

Arasına Güller Katam

Nice Gurbet Elde Yatam

Sen Gel Menevşeli Gelin

Gelin Gelin Allı Gelin

Al Yanağı Ballı Gelin

 

Gelin Gider Su Doldurur Pınardan

Yıllar Geçti Haber Gelmedi Yardan

 

Menevşe Buldum Derede

Sordum Evleri Nerede

Üçbeş Güzel Bir Arada

Sen Gel Menevşeli Gelin

Gelin Gelin Allı Gelin

Al Yanağı Ballı Gelin

 

Gelin Gider Su Doldurur Pınardan

Yıllar Geçti Haber Gelmedi Yardan

Bursa Türküleri

 

Meşeli Dağlar Meşeli

Meşeli Dağlar Meşeli

Dibinde Halı Döşeli

Kül Oldum Aşka Düşeli

 

A Benim Esmer Güzelim

Yarimle Kol Kola Gezeli

 

Hamamın Üçtür Kurnası

Üçünde Üç Kız Yunası

Üç Kızın Biri Benim Olası

 

A Benim Esmer Güzelim

Yarimle Kol Kola Gezeli

 

Bursa'nın Ufak Tefek Taşları

Keman Olmuş O Yarimin Kaşları

Bir Omuzdan Bir Omuza Saçları

 

A Benim Esmer Güzelim

Yarimle Kol Kola Gezeli

 

Bursa Türküleri Karşılamalar

 

Oğlan Adın İsmail

Oğlan Adın İsmail (Aman Amman Beyim Amman)

İsmine Oldum Mail

Bir İçim Su Ver Bana Aman Amman Beyim Amman

Hem Sevaptır Hem Hayır

 

Üç O Yandan Beş De Bu Yandan

Bir De Keleş Yaylasından

Çayır Çimen Ortasından

Seveceksen Sev Beni Candan

 

Oğlan Adın Hem Bekir (Aman Amman Beyim Amman)

Çevreyi Doldur Getir

İstanbul'a Gidersen (Aman Amman Beyim Amman)

Çekirdeksiz Nar Getir

 

Üç O Yandan Beş De Bu Yandan

Bir De Keleş Yaylasından

Çayır Çimen Ortasından

Seveceksen Sev Beni Candan

 

Öyledir Yar Öyledir (Aman Amman Beyim Amman)

Aşkın Beni Beni (Yavrum) Söyletir

Almış Yari Yanına (Aman Amman Beyim Amman)

Bülbül Gibi Söyletir

 

Üç O Yandan Beş De Bu Yandan

Bir De Keleş Yaylasından

Çayır Çimen Ortasından

Seveceksen Sev Beni Candan

Bursa Türküleri

 

Zeytinyağlı Yiyemem

Zeytin Yağlı Yiyemem Aman,

Basma Da Fistan Giyemem Aman.

Senin Gibi Cahile,

Ben Efendim Diyemem Aman.

 

Kaldım Domaniç Dağlarında,

Sevgili Yarim Nerelerde.

 

Kara Üzüm Asması,

Yeşil Olur Yazması.

Ben Yarimden Ayrılmam,

Kara Yazı Yazması.

 

Kaldım Domaniç Dağlarında,

Sevgili Yarim Nerelerde.

 

 

Asmadan Üzüm Aldım,

Sapını Uzun Aldım.

Verin Benim Yarimi,

Annemden İzin Aldım.

 

Kaldım Domaniç Dağlarında,

Sevgili Yarim Nerelerde.

Bursa Türküleri