Türküleri- Halk Oyunları
Bilecik, halk oyunları ve türküleri bakımından çok zengindir. Fakat türkü ve oyunların çoğu derlenmemiş, araştırılmamış ve milletimizin beğenisine sunulmamıştır.
Yörede oyunlar ve türküler iç içedir. Bütün türkülerin bir de oyunu vardır.
Türkülü oyunların bazıları hem erkekler hem de kadınlar tarafından oynanır. Aşağıdan Gelen Hanım Oynasın, Kız Pınar Başında Yatmış Uyumuş, Et Koydum Tencereye gibi. Fakat, oyun figürleri ve ritmi değişiktir. Bu sebeple kadınlar ve erkekler aynı anda oynayamazlar.
Erkekler daha çok şu türkülü oyunları oynarlar: Aşağıdan Gelen Hanım Oynasın, Et Koydum Tencereye Yar Geldi Pencereye, Mehmet’im Türküsü, Kâzım’ın Türküsü, Bilecik’in Altından Geçtim, Söğüt’ün Erenleri. Lefke’yi Kara Duman Bürüdü Zaptiyeler Kol Kol Oldu Yürüdü türküsü söylenerek seymen tutulur. (Erkekler kol kola girerek iki ileri bir geri yürüyerek bu türküyü söylerler.)
Kadın oyunları darbuka ile oynanır. Darbukanın yanında bir grup kadın türkü söyler. Oyunlar eşlidir. Karşılıklı oynanır. Oyuncular kaşık tutan ellerini, kaşık çalarak omuz hizasından aşağıya doğru ritimli şekilde indirir ve kaldırırlar. Omuz titreterek karşılıklı gidip gelme, birbirlerinin yerine geçme, daire şeklinde olma, çökme şeklinde oynanır. Bu oturarak çöküm, dağlardaki kekliklerin sekişi gibidir. Oyunlar genel-de ağırdır, bazı yerde hızlanır. Oyunların ağırlığı ne Osmanlı kadın deyimi içindedir.
Erkeklerin oyunları ise daha serttir. Sanki dövüşme gibidir. Müzik eşliğinde düşmanla savaşmaya, mücadele etmeye benzer. Düşman karşısındaki asaletini, oyunlarda gösterir efeler. Kaşıkların sesi ve savaştaki kılıçların şakırtılarını, atların nal sesini andırır. Mesela Et Koydum Tencereye oyununda savaş hali iyice bellidir. Hele ok atışları açıkça anlaşılır; yan yana sırt sırta düşmana ok atılır.
Oyunlar, ağırdan başlar, yavaş yavaş hızlanır. Karşılıklı ve daire şeklinde oynanır. Yere diz vurulur, oyuncular çökerek omuzlarını birbirine vurur. O sırada kolların aldığı durum, kişinin savaşta ok atma durumu gibidir. Meydan okuyuş vardır. Bu sırt sırta vuruş, omuz omuza gelme birliğin-beraberliğin kardeşliğin ifadesidir sanki. Güçlülüğün, mağrurluğun sembolüdür. Oyunlarda çalgı olarak saz, darbuka kaval, flüt, davul vardır. Oyun esnasında oyuncular türkü söylemez; saz çalanlar oyunun türküsünü söylerler.
Oyunlar, rast gele bir sırayla oynanmaz. Usta oyuncular ilk oyundan başlayıp, sırasını bozmadan son oyuna kadar oynarlar;oyun bozanlık büyük ayıptır.
Oyunların sırası şöyledir:
Bilecik çiftetellisi, karşılama, Bilecik zeybeği ve Söğüt’ün erenleri.Kadınlar ise aşağıdan gelen hanım oynasın, ay oğlan Tatar mısın, oğlan adı İsmail, kız pınar başında, et koydum tencereye, kralın kızı, halıyım ben (Dodurga Zeybeği), cezayeri’nin harmanları savrulur, elmalar ezik olur dalında nazik olur gibi türkülü oyunları oynarlar.
Oyunlar kadın erkek bir arada oynanmaz. Kadın ile erkek tarlada, bağda, bahçede çalışmada beraberdir. Fakat eğlence oyununda ayrıdırlar.
Erkek ve kadın oyunları kaşık ile oynanır. Kaşıkların sapları kesiktir. Uçlarında püskül olan şimşir ağaçtandır.
Kadınlar manili oyunlarda kaşıksız oynarlar. Baş parmak ile orta parmağın birleştirilip aşağı, yukarı hareketi ile müzik sesi çıkartarak oynarlar. Oyun sözlerinde ise, iki elini birleştirip işaret parmakları sağ elin parmağı yukarı, sol aşağı çekilerek musiki sesi çıkartılarak oynanır.
Öte Yaka Urgan Burgan
Öte Yaka Urgan Burgan
Üstümüzde Telli Yorgan
Alevlim Aman Aman
Saracaksan İşte De Gerdan
Oğlan Ninni Aman Amman
Çakırım Nenni
Amanın Var
Topukta Şalvar Aman
Elinde Gül Var Aman
Gelirse Al Gel Aman
Gelmezse Dön Gine Yalvar
Öte Vakanın Buludu
Beni Yakayı Bürüdü
Aleylim Aman Aman
Güzeller Aldı Yürüdü
Oğlan Nenni Aman Amman
Çakırım Nenni
Amanın Var
Topukta Şalvar Aman
Elinde Gül Var Aman
Gelirse Al Gel Aman
Gelmezse Dön Gine Yalvar
Öte Yakaya Geçelim
Atlara Yonca Biçelim
Aleylim Aman Aman
Biz Bu Yargan Vaz Geçelim
Oğlan Nenni Aman Aman
Çakırım Nenni
Amanın Var
Topukta Şalvar Aman
Elinde Gül Var Aman
Gelirse Al Gel Aman
Gelmezse Dön Gine Yalvar
Bilecik/Bozüyük Türküleri
Payton Geldi Meyhaneye Dayandı
Payton Geldi Meyhaneye Dayandı
Siyah Gömlek Al Kanlara Boyandı
Garib Annem Oy Buna Nasıl Dayandı
Ağlama Çakırım Alır Alır Giderim Seni
Arar İsen Yar Gönlünde Bul Beni
Gide Gide Gitmez Oldu Dizlerim
Ağlamaktan Görmez Oldu Gözlerim
Nazlı Yare Geçmez Oldu Sözlerim
Ağlama Çakırım Alır Alır Giderim Seni
Arar İsen Yar Gönlünde Bul Beni
Bilecik/Gölpazarı Türküleri
Bir İncecik Duman Tüter Bacadan
Bir İncecik (Aman) Duman (Da) Tüter (Aman) Bacadan
Ah Oku Derler (Aman) Böyle (De) Serhoş (Algın Yarim) Hocadan
Yar Yollamış (Aman) Selam Geldi (Aman Aman) Yüceden
Ah Gınalıdır (Aman Aman) On Parmağı (Algın Yarim) Gınalı
Ah Alamadım (Aman Aman) Dertli (De) Başım (Algın Yarim) Belalı
Yeşil Olur (Aman) Odasının (Aman Aman) Boyası
Ah Mercanlıdır (Aman Aman) Yazmasının (Algın Yarim) Oyası
N'ettim Sana (Aman) Bir Mevladan (Aman Aman) Bulası
Yar Yollamış (Aman) Selam Geldi (Aman Aman) Yüceden
Ah Gınalıdır (Aman Aman) On Parmağı (Algın Yarim) Gınalı
Ah Alamadım (Aman Aman) Dertli (De) Başım (Algın Yarim) Belalı
Bilecik/Söğüt Türküleri
Söğüt’ün Erenleri
Söğüt’ün Erenleri, Çevirin Gidenleri.
Ah Ne Güzel Baş Bağlıyor, Söğüt’ün Güzelleri.
Naldırdın Beni Gül İken Soldurdun Beni.
Söğüt’ün Çarşısına, Gün Doğar Karşısına.
Ah İnsan Hile Yapar Mi? Kapı Bir Komşusuna.
N'aldırdın Beni Gül İken Soldurdun Beni.
Elmayı Yüke Koydum, Ağzını Büke Koydum.
Ah Aldı Yari Elimden, Boynumu Büke Koydum.
N'aldırdın Beni Gül İken Soldurdun Beni.
Bilecik/Söğüt Türküleri
Aşağıdan Gelen Hanım
Aşağıdan Gelen Hanım Oynasın,
Keklik Kebabını da Yiyen Doymasın.
Beni Yardan Ayıranlar Onmasın.
Beri Gel a Yarim,
Beri Gel Ben Adam Yemem.
Ellerin Yarine de, Yarim Ol Demem..
Yoğurdum Var Yeşil De Meşil Çanakta,
Benleri Var Ak Gerdanda Yanakta.
Benim Yarim Şu Karşıki Konakta.
Beri Gel A Yarim,
Beri Gel Ben Adam Yemem.
Ellerin Yarine de, Yarim Ol Demem.
Bilecik Türküleri
İncecik Yolum Gider Yemene
Bir İncecik Yolum Gider Yemene Beyler Aman
Ilgıt Ilgıt Kanım Damlar Çemene
Çok Yalvardım Gelmedi Yar İmana Beyler Aman
Öldürün Sayidi Gıyman Ali'ye
Kellesini Bahşiş Çekin Valiye
Bozuldu Mu Ertuğrul'un Alayı Beyler Aman
Silindi Mi Hamaylının Kalayı
Yok Mu Da Beyler Gurtulmanın Kolayı Beyler Aman
Öldürün Sayidi Gıyman Ali'ye
Kellesini Bahşiş Çekin Valiye
Saat Üçte Taş Gışlayı Bastılar Beyler Aman
Abdullayı Darağacına Astılar
Senemizi Yüz Seneye Kestiler Beyler Aman
Öldürün Sayidi Gıyman Ali'ye
Kellesini Bahşiş Çekin Valiye
Bilecik Türküleri
Gız pınar başında yatmış uyumuş
Gız pınar başında yatmış uyumuş yar,
Elâ gözlerini uyku bürümüş,
Herkes sevdiğini almış yürümüş.
Elmalar yolladım, çevreler salladım,
Eğlensin diye sallansın diye.
Giz pınar başında testi doldurur yar,
Testinin kulpuna şahin kondurur,
Giz senin bakisin beni öldürür.
Derdimin dermanı iğdeli gelin,
İğdesini aldırmış sevdalı gelin.
Bilecik Türküleri