HALK OYUNLARI ( DANSLARI )

Halk oyunlarının ismi yöreden yöreye farklılık göstermektedir. Ancak, başta toplu oynananlar olmak üzere, tekli veya ikili üçlü biçimde oynananlara bakıldığı zaman, oyuna eşlik eden ezgide ve oyun hareketlerinde bazı farklılıklarla birlikte, ortaklıkların da öne çıktığı görülmektedir. Davul zurna ile birlikte, bağlama, bazı yerlerde klarnet ile davul veya koltuk davulu kullanılmaktadır.

Halk oyunlarının hareket ve müzik gibi iki önemli unsuru vardır. Halk oyunların önemli bir özelliği, bir halk sanatı olmasıdır. Çorum Halayı, Bıçak oyunu, Davul oyunu-davul şaman oyunu, Dillala, İğdeli Gelin, Çekirge, Miço, Bediriş, Benli oyunları, ilin en çok bilinen oyunlarındandır22. Çorum’da oynanan halk oyunlarının bir kısmında bazı araçlar kullanılmaktadır. Bunlardan birkaçı şöyledir: altın, ayna, bıçak, davul, para (madeni veya kâğıt), tarak, yüzük, zil.

EĞLENCE AMAÇLI HALK OYUNLARI

Çorum halk oyunlarının temel iki enstrümanı davul ve zurnadır.

Oyunlar genellikle halay ve türkülüdür. Oyunların bir kısmı sözlü, bir kısmı sözsüz, tabiat özlü (çekirge) ve aşk konulu (dillala, iğdeli gelin) oyunlar içerir. Oyunlar genellikle disiplinli, bağlı ve dizi halinde oynanır. Serbest oynanan oyunlar da vardır. (dillala)

1-Çorum Halayı

6 erkek oyuncu tarafından davul, zurna eşliğinde oynanır. Oyun 3 bölümdür:

-Ağırlama Türküsü:

Name de name yazdırdım

Sokuya aman aman

Her gelen geçen okuya aman aman

Eğilin de sunalar eğilin aman aman

Doğrulun da efeler doğrulun aman

Baştaki oyuncunun yerine gelmesi ile müzik değişir, ikinci kısım olan ikileme denilen bölüme geçilir.

Türküsü:

Karşıda kürt evleri hele yandım

Yayılır develeri Elmasım hey

Oturmuş inek sağar hele yandım

Terliyor sinesi Elmasım hey

Diley diley o da mı yalan

Ben seni sevdim bu da mı yalan

Karşıda kavun yerler hele yandım

Otursak bizde yesek ne derler Elmasım

Şu şunu sevmiş derler Elmasım hey

Nakarat

Oyunun son bölümü olan yellendirme kısmına geçilir. Müzik değişir. Bu bölümde daha hızlı çalmaya başlar. Oyunun hareketleri daha kıvraktır.

Türküsü :

Sandık üstünde sandık

Tez sevdik tez usandık

Yanıldık meyil verdik

Seni bir adam sandık

2-İğdeli Gelin

Kız ve erkeklerin beraber oynadığı bir halk oyunudur. Bir erkek bir kız olacak şekilde el ele tutuşan gençler bir halka oluşturur.

Türküsü:

Kız pınar başında yatmış uyumuş yar

Ela gözlerini uyku bürümüş

Evvel küçücüktü şimdi büyümüş yar

Derdimin dermanı iğdeli gelin

İğdesin aldırmış sevdalı gelin

Türkü bitince davul zurna başlar.Davul zurna susar, halka daraltılarak başka bir kıta söylenir :

Kız pınar başında testi doldurur yar

Testinin kulpuna şahin kondurur

Kız senin bakışın beni öldürür yar

Derdimin dermanı iğdeli gelin

İğdesin aldırmış sevdalı gelin

3-Dillala

Dillala oyunu 6 kız 6 erkekle oynanmakta ancak, aktif olarak oynayanlar 6 erkek ve bir kızdır. Diğer kızlar figüran olarak arka planda ve hareketsiz durmaktadırlar.

4-Çekirge

Yakın geçmişe kadar halkın geçim kaynağını genellikle tarım teşkil ederdi. Ancak, çiftçinin en büyük korkusu ürün olgunlaşınca ortaya çıkan çekirge sürüsüdür. Halk tüfek atıp, teneke çalarak, gürültü çıkarıp bu afeti uzaklaştırmaya çalışır. Çorum halkı bu canlıdan o kadar bezmiştir ki bu oyunu oluşturup türküsünü yazmıştır.

Oyun, davul zurna eşliğinde 6 kız, 6 erkekle oynanır. Bir kız bir erkek olmak üzere, eller omuzlar üzerinde bir halka meydana getirilir. Oyunun figürleri çekirgenin hareketlerine uygun şekilde düzenlenmiştir.

Türküsü:

Çekirgeyi hayladılar yazıya.

Ot kalmadı koyun ile kuzuya

Eğri butlu sivri butlu çekirge

Malımın ortağı mısın çekirge?

Canımın ortağı mısın çekirge?

Davul-zurna çalıp tekrar susunca oyuncular tarafından diğer bir kıta söylenmeye başlar:

Çekirgenin ayağında lalini (nalını)

Bende sandım kaymakamın gelini

Eğri butlu sivri butlu çekirge

Malımın ortağı mısın çekirge?

Canımın ortağı mısın çekirge?

Çorum’da Oynanan Diğer Halk Oyunları :

Benli, Miço, Bediriş, Sarıkız

DİNSEL OYUNLAR

Semah

Anadolu Alevilerinin ibadet biçimi olan cemlerde yürütülen on iki hizmetten biri olan semah , yörelere göre uygulamalarda küçük farklılıklar olmakla birlikte icrası sırasında uyulması gereken kurallar ortaklık gösterir.

Semahlar çoğunlukla kadın erkek birlikte , birbirlerine tutunmadan , dokunmadan daire şeklinde dizilerek ya da karşılıklı durarak yapılmaktadır. Semahlarda yapılan el hareketleri ve bazı duruş biçimleri sembolik anlamlar ifade etmektedir. Cemlerde oniki hizmetten biri olarak müzik eşliğinde , estetik değer taşıyan vücut hareketleri şeklinde icra edilmektedir.

Ancak semahlar cemlerde on iki hizmet ile bir bütünlük içerisinde icra edildiklerinde gerçek anlamalarını bulurlar.